Jak powiedzieć dziecku, że będzie miało rodzeństwo?

Wyobraź sobie, że Twoje starsze dziecko dowiaduje się, iż wkrótce w domu pojawi się brat lub siostra. Dla dorosłych to wielka radość i ekscytacja związana z narodzinami nowego członka rodziny, ale dla dziecka ogromna zmiana, która może budzić ciekawość, niepokój, a czasem nawet zazdrość. Jak więc powiedzieć dziecku o rodzeństwie, aby poczuło się bezpieczne, ważne i przygotowane na tę nową sytuację?

To nie tylko kwestia przekazania radosnej nowiny o ciąży, ale przede wszystkim umiejętność stopniowego przygotowania dziecka na rodzeństwo. Ważne jest, aby oswoić je z myślą, że pojawi się maluszek, który będzie wymagał dużo troski i uwagi.

Kiedy powiedzieć dziecku o rodzeństwie?

Najlepiej poczekać z przekazaniem wiadomości do zakończenia pierwszego trymestru. Ważne jest, aby to właśnie rodzice jako pierwsi poinformowali dziecko o ciąży, a nie osoby z dalszego otoczenia. Młodszym dzieciom trudno zrozumieć, kiedy dokładnie na świecie pojawi się rodzeństwo, dlatego dobrze powiązać ten moment z czymś, co jest im znane, na przykład ze świętami, nadejściem zimy czy wakacyjnymi dniami. Zamiast opowiadać historie o bocianach czy kapuście, warto wprost wytłumaczyć, że w brzuchu mamy rozwija się malutki dzidziuś i kiedy urośnie na tyle, by się urodzić, dziecko powita braciszka lub siostrzyczkę. Pomocnym narzędziem mogą być również odpowiednio dobrane do wieku książeczki, które można wspólnie czytać, aby w prosty i zrozumiały sposób wyjaśnić całą sytuację.

Jak powiedzieć dziecku o rodzeństwie?

Gdy uznacie, że nadszedł odpowiedni moment na rozmowę, stwórzcie dziecku spokojne i bezpieczne warunki, tak aby mogło czuć się swobodnie i miało waszą pełną uwagę, bez obecności innych osób czy rozpraszaczy. Warto wcześniej zapowiedzieć maluchowi, że chcecie z nim porozmawiać, i przygotować się na to, że mogą pojawić się bardzo różne emocje. Starajcie się tłumaczyć wszystko prostym językiem, czym jest ciąża, co oznacza mieć brata albo siostrę, a także pokazać na kalendarzu, jak długo trzeba czekać na narodziny rodzeństwa.

Pomocne może okazać się pokazanie dziecku zdjęć mamy z czasów, gdy nosiła je pod sercem, oraz fotografii samego starszaka tuż po narodzinach. Dlaczego to takie ważne? Dzieci często nie zdają sobie sprawy, że same kiedyś były noworodkami. Takie przypomnienie ułatwia zrozumienie całego procesu, od rozwijania się w brzuchu mamy, przez pierwsze tygodnie życia jako niemowlę, aż po etap, w którym można się już bawić. To właśnie ta ostatnia perspektywa staje się dla starszego dziecka najatrakcyjniejszą wizją posiadania młodszego brata lub siostrzyczki.

Jak przygotować starsze dziecko na pobyt mamy w szpitalu?

Pobyt mamy w szpitalu związany z porodem bywa dla starszego dziecka pierwszą dłuższą rozłąką, zwłaszcza gdy różnica wieku między rodzeństwem jest niewielka. Jeśli maluch dotychczas zawsze zasypiał z mamą, rzadko zostawał u dziadków, cioci czy z nianią, warto jeszcze w trakcie ciąży stopniowo go oswajać z sytuacjami, w których mamy nie ma w domu.

Dobrym pomysłem jest wcześniejsze przeprowadzenie „prób generalnych”: nocowanie u babci i dziadka, spędzenie dnia w nieco inny sposób niż zazwyczaj czy ćwiczenie zasypiania w towarzystwie taty albo innej bliskiej osoby. Dzieci cenią sobie powtarzalność i stałe elementy dnia, dlatego zachowanie rytuałów daje im poczucie bezpieczeństwa.

Podczas nieobecności mamy można zadbać o szczegóły, które ułatwią dziecku ten czas: ulubiony miś do snu, ukochane danie na obiad czy zdjęcie mamy, do którego będzie mogło sięgać w chwilach tęsknoty. Osobom opiekującym się maluchem warto przekazać informacje o jego ulubionych zajęciach i przyzwyczajeniach, jednocześnie dając im przestrzeń do wprowadzenia własnych sposobów na budowanie bliskości.

Istotne jest także wcześniejsze przygotowanie dziecka rozmową o rozłące. Łatwiej zaakceptuje chwilową nieobecność mamy, jeśli zrozumie, dlaczego jedzie do szpitala. Nawet najmłodsze dzieci są w stanie pojąć więcej, niż się wydaje, wystarczy w prostych słowach wyjaśnić, że mama uda się do szpitala, by bezpiecznie urodzić maleństwo, że spędzi tam kilka dni, aby odpocząć, ale będzie tęsknić i myśleć o starszaku, a potem wróci do domu z nowym braciszkiem lub siostrzyczką.

Jeżeli decydujecie się na poród w domu, kwestia rozłąki zależy od waszej decyzji i gotowości dziecka. Mimo to dobrze jest wspomnieć o ewentualności wyjazdu mamy do szpitala, tak samo jak przygotować torbę na wypadek, gdyby okazała się potrzebna.

Jak przygotować dziecko na rodzeństwo?

Pojawienie się nowego członka rodziny to ogromna zmiana dla starszego dziecka, dlatego warto odpowiednio wcześnie pomóc mu oswoić się z tą sytuacją. Najważniejsze jest budowanie poczucia bezpieczeństwa i bliskości. Przytulaj malucha tak często, jak tylko możesz, jeśli ze względów zdrowotnych trudno jest ci brać go na ręce, wyjaśnij, że powodem są bóle pleców, a nie rosnący w brzuchu mamy dzidziuś. W ten sposób unikniesz wzbudzania w nim poczucia rywalizacji. Brak noszenia na rękach można zrekompensować innymi formami czułości: wspólnym leżeniem przy bajce czy przytulaniem się podczas czytania.

Ważne jest też stopniowe przyzwyczajanie dziecka do tego, że wasz wspólny czas się zmieni. Warto wprowadzić dodatkowe zajęcia poza domem, np. warsztaty w domu kultury czy zabawy w grupie rówieśniczej,  aby starszak nie poczuł się odsunięty, gdy w domu pojawi się noworodek.

Zaangażowanie dziecka w przygotowania do narodzin sprawi, że poczuje się częścią tej zmiany. Wybór łóżeczka, ubranka czy nawet rozmowa o imieniu dla braciszka lub siostrzyczki buduje więź i daje poczucie odpowiedzialności. Warto też wyjaśnić, że noworodek będzie potrzebował dużo opieki, ponieważ nie potrafi jeszcze nawet się bawić, ale starsze dziecko wciąż będzie ważne i kochane.

Dobrze sprawdza się także drobny gest, np. prezent „od maleństwa” wręczony po narodzinach. To symboliczny sposób, by rozpocząć ich relację od pozytywnego doświadczenia. Najważniejsze jednak jest codzienne zapewnianie dziecka o miłości i obecności rodziców, to fundament, który ułatwi mu zaakceptowanie pojawienia się rodzeństwa i czerpanie radości z bycia starszym bratem lub siostrą.

Przygotowanie dziecka na rodzieństwo – podsumowanie

Powiedzenie dziecku, że będzie miało rodzeństwo, to znacznie więcej niż tylko przekazanie radosnej wiadomości. To proces stopniowego przygotowania, w którym najważniejsze są szczerość, cierpliwość i budowanie poczucia bezpieczeństwa. Dziecko potrzebuje czasu, aby oswoić się z myślą, że w domu pojawi się noworodek, który będzie wymagał szczególnej opieki. Pomocne są proste rozmowy, wspólne oglądanie książeczek, angażowanie w przygotowania oraz podtrzymywanie codziennych rytuałów, które dają starszakowi poczucie, że jego miejsce w rodzinie jest niezmienne.

Warto pamiętać, że każda reakcja dziecka, ciekawość, radość, ale i zazdrość czy lęk, jest naturalna i potrzebuje akceptacji. To, jak rodzice poprowadzą ten czas, będzie miało ogromne znaczenie dla przyszłych relacji między rodzeństwem. Jeśli starsze dziecko poczuje, że jest kochane i ważne, łatwiej przyjmie rolę starszego brata lub siostry, a narodziny staną się początkiem pięknej więzi, która z czasem okaże się bezcennym wsparciem dla całej rodziny.

Bibliografia:

1. Jak powiedzieć dziecku o rodzeństwie?, Prenatale, https://prenatale.pl/jak-powiedziec-dziecku-o-rodzenstwie/, dostęp: 26.08.2025 r.

2. Agata Ruźniak-Lubocka, Normatywne i nienormatywne trudne zachowania dzieci w wieku poniemowlęcym w sytuacji wejścia w rolę starszego rodzeństwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 23/2018, 9-23.

   Artykuł sponsorowany